Opinie
Zzp'ers in de zorg zijn een symptoon niet de oorzaak
Tim Fleijsman
Volg mij op LinkedIn
Diverse media, zorgorganisaties, maar ook de politiek spreken over de zzp'ers in de zorg als oorzaak van de problemen die het werkveld ondervindt. Ik ben echter van mening dat het een groot en genuanceerd vraagstuk is. In dit artikel deel ik mijn ervaring in de praktijk, lees je over hoe dat zich verhoudt tot de maatschappelijke context en wat verschillende partijen kunnen bijdragen aan het verhogen van kwaliteit in de zorg.
In 2014 ging er een flinke bezuinigingsgolf door de zorg heen. De extra handen aan het bed, vroeger nog ingevoerd door Balkenende II, gaan eraf. Zelf werkte ik toen 40 tot 50 uur per week bij Leekerweide, een organisatie die ik als uiterst professioneel heb ervaren. Ik had net een huis gekocht en kon het geld goed bruiken.
Toch werd ik terug gezet naar mijn contract uren van 24 uur per week. Met hoge lasten ben ik op zoek gegaan naar alternatieve mogelijkheden, maar kwam er al snel achter dat iedere vacature in de zorg onbereikbaar bleek te zijn. Voor iedere vacture waren er honderden aanmeldingen en kwam ik er gewoonweg niet tussen. Iedereen in de zorg was op zoek naar de plek waar het gras groener lijkt te zijn.
Via via kreeg ik toen een voorstel van iemand. Waarom ga je het niet als zzp'er proberen? Zo kan je naast je vaste uren hier en daar een beetje bij klussen en doe je ervaring op bij verschillende doelgroepen en organisaties. Wie weet kom je dan wel ergens binnen en willen ze je een groter contract geven. De keuze tussen ondernemerschap of 4 dagen per week thuiszitten was dan ook snel gemaakt.
Na zo'n 100 uur onderzoek te hebben gedaan voordat ik mijn eerste dienst had gewerkt, startte ik uiteindelijk in januari 2015 als 1 van de 30.000 zzp'ers in de zorg in Nederland. De meeste waren medisch specialist in het ziekenhuis, dus het was nog allemaal onwennig om te ontdekken hoe dat werkt als professioneel begeleider.
Gedurende het eerste jaar proefde ik van de vrijheid om aandacht te kunnen geven aan de cliënten. Soms waren teams heel blij met mij, maar soms waren ze ook boos. Ik verving hun welgewaarde collega's die door de bezuinigingen weg zijn gestuurd en ben in hun ogen nog duurder ook. Toen was er nog veel meer onwetendheid over het verschil tussen netto loon en bruto omzet. Toch won ik snel de harten van de teams en collega's en werd ik al snel vaker gevraagd. Zo vaak, dat het spaak begon te lopen met de diensten in loondienst.
Gezien de ontwikkelingen binnen Leekerweide zag ik onvoldoende mogelijkheden om daar op korte termijn stappen te kunnen zetten en heb ik de moed genomen om na 1 jaar de volledige overstap te maken naar volledig ondernemerschap. Zo onderstond er ook ruimte om periodeopdrachten aan te nemen en voor een langere tijd een afdeling te kunnen ondersteunen.
Over de jaren die volgen zijn er steeds meer werknemers in de zorg waarbij de werkdruk te hoog oploopt en de stap maken naar het ondernemerschap. Het gevoel van vrijheid om zelf te kunnen bepalen wat je wel of niet doet. Om weg te blijven bij de steeds verder groeiende bureaucratie en administratielast. Steeds meer manieren die het vertrouwen in de kwaliteit van de zorgverlener ondermijnt en wat gevoelsmatig is gebasseerd op wantrouwen.
Het algemene profiel van de zorgverlener in karakter en persoonlijkheidskenmerken zorgt ervoor dat ze zichzelf vaak voorbij lopen om de cliënten zo goed mogelijke zorg te bieden. Simpel gezegd zie ik steeds meer en meer dat ze hun benen onder hun lijf vandaan rennen om er maar te zijn voor de ander. De verzuimcijfers liegen er niet onder. Vergeleken met andere sectoren zitten er veel meer mensen thuis in de zorg in vergelijking met andere sectoren en zit veelal tussen de 8-10%!
En dan komt de manager er nog eens aangelopen om te controleren of je wel de dingen hebt gedaan waar hij of zij op wordt afgerekend. Cijfermatige doelen die door zorgverleners worden gezien als een steek in de rug en wat los staat van waar zij de zorg voor zijn ingegaan. Om zorg te leveren van mens tot mens. Van hart tot hart. iets bij te dragen in het leven van een ander. Niet om steeds meer en meer tijd achter om een computer te zitten die vaak traag of niet goed werkt. Tuurlijk heeft verslaglegging een functie, maar het lijkt alsof we er in zijn doorgeschoten.
Zonder dat zorgverleners weten wat het ondernemerschap in de zorg echt inhoud maken er steeds meer de sprong naar het worden van een zzp'er. Een manier om zonder al te veel worden te zeggen: Ik trek dit niet meer. Ik ben er klaar mee om zoveel en zo hard te werken. Om in mijn vrije tijd bezig te zijn met berichten of je alsjeblieft kan komen werken. Het krijgen van werkopdrachten, zelfs in een zomer terug moest komen van je vakantie uit angst je baan te verliezen.
De neerwaardse en zichzelf versterkende spiraal groeit steeds verder en verder en kiezen er op het moment van schrijven al zo'n 225.000 zorgverleners voor het ondernemerschap van de 1.400.000 zorgverleners in Nederland.
Minder vast personeel, betekend hogere werkdruk voor de mensen die achter blijven, waardoor de stap naar zzp'er worden kleiner wordt en de werkdruk nog weer hoger wordt voor het personeel dat achter blijft. Ook naar andere organisaties overstappen heeft geen zin meer. Overal in de zorg is het zzp schap nu een begrip en de spanningen lopen steeds hoger op.
Steeds meer mensen worden oud. Daarbij komt ook een stijgende zorgvraag die door steeds minder zorgverleners gerealiseerd moeten worden. Veel zorgverleners gaan met pensioen en steeds minder jongeren vinden hun passie in de zorg en kunnen mogelijk hun roeping om iets voor een ander te doen kwijt in maatschappelijke thema's zoals klimaatverandering en duurzaamheid.
De waardering voor het werken in de zorg laat ook te wensen over. Het is met de huidige inflatie met een zorgloon onmogelijk wordt om nog een beetje knap rond te komen zonder een partner met een goed salaris. Toch heb ik begrip voor het standpunt van de overheid. In 2008 ging er 50 miljard van de begroting naar de zorg. 14 jaar later is dat al ruim 100 miljard. In 2023 zelfs 26,8% van de 395 miljard die de overheid gaat uitgeven, terwijl er maar 366 miljard aan belastingen binnenkomt.
Met de vergrijzingsgolf gaan we wellicht richting 150 miljard in de komende 10 jaar. Geld wat niet besteed kan worden aan inovatie op gebied van onderwijs, huizenbouw, wegennet, natuurbeheer, veiligheid, klimaatverandering of andere onderdelen die invloed hebben op ons kwaliteit van leven.
Het is tijd dat verschillende partijen hun verantwoordelijkheid gaan nemen in het complexe dossier van de zorg. Velen proberen al naar oplossingen te zoeken, maar zwart witte oplossingen zijn er niet meer. Er zijn slechts trade-offs van keuzes die we kunnen maken die ten koste gaan van iets anders. Een spanningsveld waarin alle partijen met elkaar in gesprek moeten blijven. Ook met de steeds verder groeiende groep zzp'ers in de zorg.
De uitdaging is groot en er zijn ontelbaar nuances in het hele verhaal. Toch zie ik mogelijkheden waar verschillende partijen verantwoordelijkheid kunnen nemen.
Ontregel de zorg. De zorg in Nederland behoort tot de top van de wereld, mede door de regels. Maar we zijn er in doorgeschoten. 40% van het geld voor bijvoorbeeld opname in de psychiatrie gaat naar administratie. Breng dat terug naar 20% en geef de ruimte aan organisaties om te werken aan waardering van hun personeel.
Stop met controleren en begin met ondersteunen. Zorgverleners weten vaak heel goed wat hun cliënten nodig hebben. Luister naar ze. Geef ze het gevoel dat ze gezien en gehoord voelen en doe iets met de ideeën die ze aandragen. Stimuleer de mensen door verantwoordelijkheden op te pakken die bij ze passen en bied scholing aan om ze te helpen daarin te specialiseren. Is iemand een natuurlijke leider? Opleiding tot voorzitten van vergaderen. Is iemand een echte foodie? Opleiding met voedingskennis die toegepast kan worden op de werkvloer. Ik geloof dat dit kan bijdragen aan de loyaliteit van medewerkers aan een organisatie.
Een van de bezwaren die ik soms hoor is: ja, maar wat denk je wel niet wat dat allemaal kost? Waarop mijn antwoord is: Wat kost het om het niet te doen?
Werk aan jezelf en aan je bedrijf. Wat maakt jou bijzonder? Wat is jouw unieke toegevoegde meerwaarde voor een opdrachtgever? Probeer toe te werken naar periodeopdachten waarin je zorgt voor rust en stabiliteit en er ruimte is om je kennis en ervaring te delen. Neem dit mee als voorwaarde voor de opdracht. Maak ruimte voor het gesprek voor wat beter kan.
Ga op zoek naar wat essentieel is. Welke taken gedurende dag belemmeren je in het doen van je werk? Wat is gezien de verschraling de basis wat echt geleverd moet worden en welke onderdelen zullen anders georganiseerd moeten worden? Wat heb je nodig om je werk goed te kunnen doen? Blijf hierover in gesprek met je leidinggevende of met de organisatie.
Zorgen voor anderen is iets wat van jongs af aan al in mij zit. Als hooggevoelig kind voelde ik altijd al haarfijn aan hoe andere mensen zich voelden en ging dan meteen onderzoeken wat ik kon doen om mensen zich beter te laten voelen.
Iedere maand schrijf ik meerdere artikelen. Wil je op de hoogte blijven van deze artikelen? Schrijf je dan in!
